ўнг, сўл, марказ деган ибораларни пайдо булиши

Масалан кўп тилга оладиган сиёсатдаги ўнг, сўл, марказ деган иборалар қаердан пайдо бўлганини биласанми? Конституциячи? Демократик давлатларчи? Парламентчи? Умуман бугунги кундаги жуда кўп давлатларнинг бошқариш тизимичи? Бияхкелор билмасанг.

1789 йил 14 июль куни, Франциянинг Париж шаҳрида катта қўзғолон бошланади. Бастилия қамоқхонасининг ишғол қилинишидан бошланган ушбу жараён, Франция ва бутун дунё тарихида тубдан бурилиш ясайди.

Айнан мана шу Француз инқилобини бугунги демократик жамиятларнинг сарчашмаси дейиш мумкин. Инсоният тарихида Статус Кволарни белгилаб берган даврлар жуда кўп, улардан энг асосийларидан бири ҳам шубҳасиз ушбу инқилоб эди.

Бу жараён бизга икки палатали парламент, қирол марказ бўлса уни ўнгги ва сўлига ўтган сиёсатчилар орқали, Морис Дюверже фанга киритган классик партиявийлик тизимларини берди.

Шахсий мулк дахлсизлиги, фикрлаш ва сўз эркинлиги, сайлов ҳуқуқи каби жуда кўп ништяклар қолди бундан.

Бугунги кунда жуда кўп давлатларда ўлим жазосининг йўқлиги ҳам айнан шу кейсдан меърос бўлиб қолган. Чунки айнан шу даврда жуда кўплаб одамларни бошлари гильотина орқали танасидан жудо қилинди. “Инқилоб ўз болаларини ейди” деган машҳур ибора орқали биламизки, бу инқилобни амалга оширганларни ҳам бирин кетин бошлари узилди.

Максимилиан Робеспьер деспотлик билан ўзига ёқмаганки одамларни ўлимга ҳукм қилаверди, уларни айби йўқ бўлсада боши танасидан узилгач буни энди кимга фойдаси бор… Айнан шунинг учун ҳам ўлим жазоси йўқ жуда кўп демократик давлатларда. Чунки 1 та бегуноҳ инсонни 100 та гуноҳкорга қўшиб ўлдириб юбориш мумкин. Бу эса инсон ҳуқуқлари принципларига зиддир.

Manba: nurbekalimov