Komunizm va marksizm g’oyalari qanday paydo bo’lgandi?

XIX asr ohirida kapitalistik davlatlarda ishchilar ahvoli yomon bo’lib, ular kuniga 14-16 soatlab ishlashga majbur bo’lishgan. Shunday sharoitda nemis faylasufi Karl Marks Fridix Englis bilan birgalikda o’z nazariyalariga asos solishadi.

Фридриx Энгелс немис файласуфи ва ижтимоий назариётчиси бўлиб, Карл Маркс билан биргаликда марксизм назариясини ишлаб чиқди.

Komunizm-va-marksizm-g’oyalari-qanday-paydo-bo’lgandi?

Inglis “Angliyadagi ishchilar sinfining ahvoli”, “Komunistik manifest” (Karl Marks bilan hamkorlikda) va “AntiDuring” kabi asarlari bilan mashhur. U komunistik ittifoqning rivojlanishi va tashkil etilishida katta ro’l o’ynadi. Englisning ushbu kitoblardagi g’oyalarini quyidagicha umumiylashtirish mumkin:

1. Tarixiy materializm: Englis insoniyat tarixini iqtisodiy va moddiy sharoitlar boshqaradi, deb hisoblagan. Uning fikricha, ishlab chiqarish vositalari va ishlab chiqarish munosabatlari insoniyat jamiyatini shakillantiruvchi asosiy omillardir.

2. Sinflar kurashi: Englis jamiyat sinflarga bo’lingan, kapitalistik sinf va ishchilar sinfi o’rtasidagi kurash zamonaviy jamiyatdagi ijtimoiy hamda iqtisodiy munosabatlarning markazida turadi, deb hisoblagan.

3. Dialektik materialism: Englis jamiyat va tarix tushinishda dialektik materialism deb ataladigan falsafiy yondashuvga ishongan. Bu yondashuv ijtimoiy va tarixiy hodisalarni qarama-qarshilik va konfilektlar nuqtaiy nazaridan tahlil qilishning o’z ichiga oladi.

4. Капитализмнинг tanqidiy: Englis kapitalistik jamiyatni qattiq tanqid qilgan, uni eksplutator va zulmkor deb bilgan. U kapitalizm tengsizlik, qashshoqlik va begonalashishni keltirib chiqaradi, shuningdek faqat sastalistik inqilob haqiqiy erkinllik va ijtimoiy adolat keltirishini mumkinligini takidlaydi.
5. Davlatning ro’li: Englis davlat sinfi hukmronlik quroli va hukmron sinf hukmronligini saqlab qolish uchun mavjud, deb takidlagan. Uning fikricha, sosialistik inqilob kapitalistik davlatni tugatish va uning o’rniga yangi, ohir-oqibat proletary davlat qurishni talab qiladi.

Xulosa: Englis g’oyalari butun dunyoda sosialistik va komunistik harakatlarning rivojlanishiga katta tasir ko’rsatgan Marksizmning nazariy va siyosiy asoslarini shakillantirishda muhim ro’l o’ynadi.

Manba: Burchak ostida telegram kanali