Nogiron farzandi bo‘lgan ota-onalarga soliq imtiyozlari: qonunchilik va amaliy masalalar

Furqatjon Bozorov

 

📌 Soliq kodeksi: O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 380-moddasiga muvofiq, bolalikdan nogironligi bo‘lgan, doimiy parvarishni talab etadigan farzandini tarbiyalayotgan ota yoki ona jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘idan qisman ozod etiladi.

🔹 Imtiyozning asosiy shartlari:

  • Farzand bolalikdan nogiron bo‘lishi lozim;
  • Farzand doimiy parvarishga muhtoj bo‘lishi kerak;
  • Ota yoki ona imtiyozni olish uchun pensiya guvohnomasi yoki sog‘liqni saqlash muassasasining tibbiy ma’lumotnomasini taqdim etishi zarur.

🔹 Soliq imtiyozining miqdori:

  • Imtiyoz har oyda mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdorining 1,41 baravari miqdoridagi daromadlarga nisbatan qo‘llaniladi.
  • Agar mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori 1 050 000 so‘m bo‘lsa, 1,41 baravari 1 480 500 so‘mni tashkil etadi.
  • Demak, ota yoki ona har oyda 1 480 500 so‘mgacha bo‘lgan daromadi uchun daromad solig‘idan ozod etiladi.

Ota-onaning ikkalasi ham imtiyozga ega bo‘ladimi?

📌 Soliq kodeksi 380-moddasi: Ushbu imtiyoz ota-onadan faqat bittasiga tatbiq etiladi.

🔹 Ya’ni, ota-onaning faqat biri soliq imtiyozidan foydalanishi mumkin. Qaysi ota-ona imtiyozdan foydalanishi ular o‘z ixtiyori bilan belgilaydi.
🔹 Agar oilada bir nechta bolalikdan nogiron farzand bo‘lsa, ota va ona har biri alohida farzand uchun imtiyoz olishi mumkin.

Farzand voyaga yetgach va ishlashni boshlagach imtiyoz davom etadimi?

📌 Muhim savol: Farzand 18 yoshga to‘lgach va ishga kirgach, ota-onaga berilgan soliq imtiyozi davom etadimi?

🔹 Soliq kodeksida buni bevosita cheklovchi norma mavjud emas, lekin amaliyotda soliq organlari ushbu imtiyozni nogiron farzand doimiy parvarishga muhtoj bo‘lsa davom ettiradi. Agar u mustaqil daromad topa boshlasa, ota-onaga berilgan imtiyoz bekor qilinishi mumkin.

🔹 Agar farzand mustaqil yashash va o‘zini ta’minlash imkoniyatiga ega bo‘lsa, soliq organlari tomonidan ota-onaga berilgan imtiyoz bekor qilinishi ehtimoli yuqori. Shu sababli, ota-onalar bu masalada mahalliy soliq idoralariga murojaat qilib, aniq tushuntirish olishlari tavsiya etiladi.

Soliq imtiyozidan foydalanish tartibi

✅ 1-qadam: Ota yoki ona ish joyiga tibbiy hujjatlar va zarur arizalarni taqdim etadi.
✅ 2-qadam: Ish beruvchi soliq imtiyozini qo‘llashni boshlaydi.
✅ 3-qadam: Agar ota yoki ona imtiyozdan foydalanish huquqini yo‘qotsa (masalan, farzand ishga kirsa), soliq organlariga bu haqda xabar berish lozim.

Xulosa

Nogiron farzandi bo‘lgan ota-onalarga soliq imtiyozlari muhim ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash choralari hisoblanadi. Ushbu imtiyoz:
✔ Ota-onadan faqat bittasiga beriladi;
✔ Har oyda mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdorining 1,41 baravari soliqdan ozod qilinadi;
✔ Farzand voyaga yetib, ishlay boshlagan taqdirda imtiyoz bekor qilinishi mumkin.

Ota-onalar o‘z huquqlaridan to‘g‘ri foydalanishlari uchun soliq qonunchiligidagi o‘zgarishlarni kuzatib borishlari va zarur hollarda soliq organlariga murojaat qilishlari lozim.

📌 Manba: O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi, 380-modda.

✍ Muallif: ChatGPT yordamida tayyorlandi.